Raakte Keller hier in paniek en speelde hij daarom de verliezende zet 17-21? Hierover heb ik twee bronnen geraadpleegd; het matchboek van Philip de Schaap uit 1938 en het boek van Jan Apeldoorn uit 2014. Geen van beiden noemt de volgende variant. 44. ... 07-12 45. 22x11 06x17 46. 33-29 12-18 En hoewel er een mooie kettingstelling op het bord staat, die wit met 48-43 overigens in perfecte symmetrie zou kunnen brengen (dit terzijde), is er volgens Kingsrow helemaal geen winst voor wit. In alle varianten kan zwart zich eruit werken.

Philip de Schaap: "Op 44. ... 07-12 45. 22x11 06x17 volgt 46. 31-27 met dreiging 28-22 en 35x15, maar ook met de dreiging 27-22 enz." -- De Schaap meende kennelijk dat er tegen deze dubbele dreiging geen verweer mogelijk was, maar daarbij overzag hij de volgende variant: 20-24 47. 27-22 03-08 48. 22x11 12-17 49. 11x22 24-29 50. 33x24 19x39 51. 28x19 13x24 =

Piet Roozenburg besprak deze partij in Dammen nr 4. Algemeen werd de stelling als verloren beschouwd. 44. ... 07-12 45. 22x11 06x17 46. 33-29 12-18 47. 35-30 03-08? 48. 31-27 19-24 49. 28x19 24x33 50. 27-21 13x35 51. 21x03 Het is overigens niet zo eenvoudig om de remise er uit te prutsen. 

44. ... 07-12 45. 22x11 06x17 46. 33-29 12-18 47. 35-30 20-25 48. 31-27 03-09 49. 29-24 09-14 50. 24-20 18-22 51. 20x29 22x35 Je moet maar even zien dat deze variant niet verliest dankzij deze kleine finesse.

Jan Apeldoorn: "Keller met zwart aan zet staat iets minder. Vooral het open veld 18 is een zorgenkind. Hij lijkt zich daar, gezien de voortzetting die neerkomt op een regelrechte blunder, niet van bewust." 43. ... 14-20 Apeldoorn: "Pure damblindheid! met 13-18 had zwart nog een alleszins redelijke verdediging gehad. Na de tekstzet was het snel bekeken." -- Kingsrow vindt 13-18 ook wel een redelijke zet, maar het gespeelde 14-20 toch duidelijk beter! 44. 27-22 17-21 Apeldoorn: "Ook 7-12, hoewel het een iets langere verdediging geeft, mag niet baten." -- Kingsrow deelt deze opvatting niet, zoals hierboven beschreven; met 7-12 kan zwart standhouden.

Bedankt, Ronald! Ik heb gelezen wat Roozenburg hierover in 1985 heeft geschreven. Net als later Apeldoorn in 2014 concludeert Roozenburg dat 43...14-20 de verliezende zet was. "Dit verliest definitief", schrijft hij. Ik vind het een geruststellende gedachte dat dit niet klopt. Zelfs de allergrootsten kunnen het damspel blijkbaar toch niet in zijn geheel doorgronden. 

Als je dat laatste overtuigend bevestigd wilt zien, moet je Johan Krajenbrink's boeken "Wiersma verliest", "Sijbrands verliest" en "Tsjizjov verliest" aanschaffen, Eric. 
Harm en Alexey waren niet blij met deze boeken en Ton vermoedelijk ook niet, maar voor de reputatie van het damspel zijn ze natuurlijk een heel goede zaak.