Ton Sijbrands, 8 februari 2003:

Levensgevaarlijk maar speelbaar

Met de twee partijen die ik vandaag en volgende week bespreken zal, wordt een oude belofte ingelost. Het betreft de meermalen aangekondigde partijen die Hans Jansen in het Bijlmer-toernooi 2002 tegen Tsjizjov en Valneris speelde.... 

Op zich vormde Jansens optreden geen hoogtepunt in zijn carrière: met een score van vijftig procent (twee overwinningen en dito nederlagen bij vijf remises) finishte hij in de middenmoot, ver achter Tsjizjov (15), Valneris (13) en het duo Samb/Thijssen (12 punten). Maar in zijn puntendelingen met de huidige en voormalige wereldkampioen liet Jansen zich van zijn beste kant zien.

En vooral ook: van zijn meest creatieve kant. Want in de ontmoeting met Tsjizjov hanteerde Jansen een gloednieuw openingssysteem dat, hoewel het er levensgevaarlijk uitzag, wel degelijk speelbaar bleek!

H. Jansen-Tsjizjov (Bijlmer-toernooi 2002)
1.32-28 17-22 2.28x17 11x22 3.37-32 6-11 4.34-29 12-17 5.32-27

De eerste aanzet tot een volstrekt ongebruikelijke bestrijdingswijze van de 1.32-28 17-22 2.28x17 11x22-opening.

5...8-12 6.41-37 1-6 7.38-32

Zet de tweede stap.

7...2-8 8.43-38 20-25 9.46-41 14-20 10.48-43 19-23 11.40-34

Schroomt níet zich op veld 29 te laten vastnagelen, met alle consequenties van dien. Het ziet er bizar, zelfs a-positioneel uit, maar Jansen blijkt precies te weten wat hij doet.

11...10-14 12.31-26 22x31 13.36x27 14-19

Via een iets andere volgorde-van-zetten is er nu een stelling ontstaan uit de partij die Jansen anderhalve maand tevoren in het Nederlands kampioenschap (Velp, augustus/september 2002) tegen Jeroen van den Akker had gespeeld!

14.37-31 5-10 15.42-37 10-14 16.41-36

Zie diagram 1

Eén van de pointes van het openingssysteem is dat, zoals Jansen na afloop van zijn duel met Van den Akker opmerkte, wit op 16...4-10 17.47-42 19-24(?) niet met 18.44-40?? vervolgt (18...14-19! 19.50-44 10-14/17-22! +), maar in plaats daarvan 18.45-40!! speelt. Behalve 18...25-30?? (20.44-40 +) verliest dan namelijk ook 18...14-19? (absoluut gedwongen is 17-21x22), en wel door 19.35-30!! 24x35 20.34-30! met dam op 5. Daarbij is het volgende geestige verloop allerminst ondenkbaar: 20...23x45 21.33-28 25x34 22.39x30 35x24 23.28-22 17x28 24.32x5 12-17 25.38-33! 7-12(?) 26.33-29! 24x33 27.5-19!! 13x24 28.27-21 16x27 29.31x2 +. Mogelijk was de aanwezigheid van die tactische wending voor Van den Akker reden de spanningen grotendeels op te heffen met 16...20-24 17.29x20 15x24 18.47-42 (18...44-40? 24-29! gevolgd door 20...14-20!!, 21...23-28 en 23...17-21 +) 18...24-29 19.33x24 19x30 20.35x24 23-28 21.32x23 18x40 22.45x34 17-21 23.26x17 12x41 24.36x47. (De partij zou uiteindelijk remise worden.) Tsjizjov pakt de zaken ambitieuzer aan maar zal Jansens provocerende opzet evenmin weten te weerleggen:

16...17-21 17.26x17 11x22 18.47-42

Bereidt 31-26x27 voor én verhindert 18...12-17? door 19.33-28!, 20.27-22 en 21.34-29 +.

18...4-10 19.44-40 19-24 20.31-26(!) 22x31 21.36x27(!) 14-19 22.27-22(!)

Met behulp van een tijdelijk offertje breekt wit de stand open. Die actie verdroeg niet het geringste uitstel, want na 22.50-44? 10-14! was de vijandelijke kettingstelling dodelijk geweest.

22...18x27 23.32x21 16x27 24.29x18 12x23 25.37-32 13-18

Van de aanvalsspeler die Tsjizjov óók is, zou men hier eerder 25...10-14 annex 24-29x29 verwachten.

26.32x21 9-13 27.50-44

Alsof hij de wereldkampioen niet al genoeg getart heeft, permitteert Jansen zich ook nog een grapje: de schijfwinst 27...23-28? is vergiftigd vanwege 29.26-21! enz. met dam.

27...8-12 28.34-29(!) 23x34 29.40x29(!)

Door in de hekstelling te gaan staan, voert de witspeler andermaal de spanningen op.

29...18-22

Zie diagram 2

Met zijn laatste zet legt Tsjizjov de schijven 38 en 42 aan banden. Desondanks moet Jansen in de tweede diagramstand de beste kansen hebben - daar ben ik zo goed als zeker van - wanneer hij 'gewoon' dóórspeelt met 30.21-16(!) Ter illustratie geef ik één van de vele mogelijkheden: 30...3-9 (anders kan wit wél 31.38-32! doen) 31.45-40! 12-18 32.40-34! 10-14 (32...6-11?? faalt op 33.29-23! en 34.33-29 +; en na 32...7-12 33.38-32! 18-23 34.29x7 24-30 35.35x24 20x47 36.7-2 staat het middenspel-met-dammen gunstig voor wit, op voorwaarde althans dat deze zich na 36...15-20 niet aan 37.32-28? 22x33 38.39x28 19-23!!! + bezondigt) 33.26-21!! (gedwongen maar zeer sterk) 33...7-12 34.35-30!! (de inleiding tot een nogal verborgen damzet) 34...24x35 35.29-23! 18x40 36.21-17 12x21/22x11 37.16x18 13x22 38.39-34 40x29 39.33x4 +. Vermoedelijk kon wit dus goed 30.21-16 spelen. Maar Jansen geeft er de voorkeur aan zich met behulp van een kleine offercombinatie te verzekeren van een doorbraak-op-termijn, en daarmee - indirect - van een puntendeling:

30.35-30?!! 25x23 31.33-28 22x33 32.38x9 3x14 33.21-17! 12x21 34.26x17

Tegen het dreigende overhevelen van 43 naar 16 heeft zwart, ondanks zijn plusschijf, onvoldoende verweer. Maar de partij is nog niet afgelopen...

34...19-23 35.43-38 24-30 36.38-32 14-19 37.32-27 23-28 38.42-38! 19-23 39.27-21 20-24!

En niet 39...20-25? wegens 40.38-33! 28-32 41.33-29! 23x43 42.49x27 met winstkansen voor wit!

40.21-16 15-20 41.16-11

Ten koste van een tweede schijf baant wit zich een weg naar de damlijn.

41...7x16 42.17-12 20-25 43.12-8 23-29(!)

Belet nu óók promotie op veld 3.

44.44-40(!) 30-35 45.40-34(!) 29x40 46.45x34 10-14(!) 47.49-44?

In de slotfase van dit gedenkwaardige gevecht gebeuren er onlogische dingen. Met 47.38-33! 28-32 48.34-30! 25x43 49.49x27 kon wit linea recta naar remise afwikkelen.

47...24-30 48.38-33?

En hier had 48.34-29! gevolgd door 49.38-33 (49...28-32) en 50.44-40! 35x44 51.39x50 veel betere overlevingskansen gegeven.

48...28-32 49.33-29 32-37?

Maar de anders altijd zo slagvaardige Tsjizjov benut het buitenkansje níet. Na 49...14-20! is niet te zien hoe wit ooit nog remise had moeten maken: zowel na 50.8-2/3 32-38! annex 51...38-43 als na 50.29-23 32-38! 51.34-29 38-42 en 52...42-47 lijkt zwart door overmacht te gaan winnen!

50.29-23 37-41(?)

Opnieuw was 50...14-20(!) op z'n minst kansrijker geweest. Het kán haast niet anders of beide spelers moeten (tóch) met tijdnood te kampen hebben gehad, in weerwil van de in het bulletin vermelde bedenktijden (1.44 u. om 1.51 u.) die - wellicht niet zonder reden - in de uiteindelijke TDAM-versie ontbreken.

51.44-40!

En zonder 51...35x33 52.8-3 30x39 53.3x36 39-43/44 54.23-18/19 enz. af te wachten, berustte Tsjizjov in een puntendeling.