Ton Sijbrands, 9 februari 2008

Dybman sterk in opsluiten en omsingelen

Vorige week liet ik een aanvalspartij zien van Alexander Dybman, de wereldkampioen van de jaren 1986 en 1987 die daarna nooit meer om de hoogste titel zou spelen.... 

Dit laatste moge onder meer blijken uit de partij die Dybman in het Sovjet-Russisch kampioenschap 1980 (waarin hij als tweede eindigde) van Leonid Tsipes won. Het witte spel in onderstaand duel ademt een rijpheid en een stellingsbegrip dat doorgaans alleen aan geroutineerde (groot)meesters is voorbehouden. Maar men vergisse zich níet: op het moment van ‘conceptie’ was Dybman pas 18 jaar oud!

Dybman - Tsipes
Kamp. USSR 1980

1.33-29 17-22 2.39-33 11-17 3.44-39 6-11 4.50-44 1-6 5.31-26 16-21 6.32-28 19-23 7.28x19 13x24 8.37-32 14-19 9.41-37 9-13 10.34-30!?

Uiteraard kon wit de vereenvoudiging 10...21-27 en 11...22-28 ook met 10.32-28 uit de stand halen. Maar de methode-Dybman (Dybman speelde in 1979 als eerste zo in een jeugdpartij tegen een zekere Djetkov) wordt als beduidend kansrijker beschouwd.

10...20-25 11.29x20 25x14 12.33-29!? 14-20

Hier treft men ook wel 12...19-23 aan. Behalve 13.30-25 23x34 14.40x29 (14*14-20 enz.) kan wit dan ook 13.40-34!? doen. Najaar 1985 zou Dybman zich van deze zet bedienen in een mooie partij tegen Aliev (zie het komende nummer van Het Damspel).

13.30-25 19-23 14.25x14 23x34 15.40x29 10x19 16.46-41 5-10

In Dybman - Djetkov 1979 speelde zwart 16...15-20. Via 17.36-31 5-10 18.41-36 11-16 19.39-33 3-9?! 20.35-30! 7-11 21.31-27! 22x31 22.36x27 raakte Djetkov in een opsluiting verzeild, met alle verschrikkelijke gevolgen van dien.

17.35-30 10-14 18.30-25 22-28 19.32x23 19x28 20.37-31!?

(berooft zwart van de mogelijkheid 20...21-27!)

20...4-9 21.44-40 18-23 22.29x18 13x22 23.38-33!

Wit hevelt 42 naar 33 over, zodat hij straks met de terugruil 37-32x42 kan werken.

23...8-13 24.42-38! 13-19 25.41-37! 21-27 26.40-34 19-24?!

26...12-18? was inderdaad onspeelbaar wegens 27.34-29! +. Maar de ‘opmars’ van 13 naar 24 maakt een gekunstelde, om niet te zeggen ongezonde indruk.

27.37-32! 28x37 28.31x42 12-18?

En dit is zowaar al de beslissende fout. Hoe pover ook – Tsipes had maar 28...24-30 moeten doen.

29.34-29!!

Zie diagram 1

Dit is veel meer dan zomaar een aanval op schijf 24. Waar het om gaat, is dat wit na 29...7-12 30.29x20 15x24 31.49-44! 14-20 32.25x14 9x20 33.45-40 enz. strategisch op winst staat: het zal zwart nooit meer lukken het centrumveld 23 te bereiken. Maar ook 29...18-23? is taboe wegens 30.29x20! 15x24 31.39-34! + (31...24-30?? 32.26-21!). Dus:

29...14-20 30.25x14 9x20

Maar nu combineert Dybman naar dam:

31.29-23! 18x29 32.36-31 27x36 33.38-32 29x27 34.47-41 36x38 35.43x1 3-8

Probeert de actieradius van de vijandelijke dam in te perken: 36.1-23/40? zou nu falen op 36...8-12!, 37*6-11 en 38*2x11 =. Maar wit heeft geen haast:

36.39-33 20-25 37.45-40(!!)

Dybman trekt zich niets aan van de ‘dreiging’ 37...22-28 38.33x22 8-12 39.1x20 25x14: na eerst 40.26-21!! en dan pas 41.22-18! zou wit huizenhoog gewonnen staan!

37...11-16

Nu vormt 38...22-28! en 39...8-12 wel degelijk een serieuze dreiging. De keerzijde is echter dat wit zijn dam nu wél kan activeren:

38.1-23! 6-11

Zie diagram 2

39.33-29! 24x33 40.23-28

Elegant gespeeld: zwart komt precies een tempo te kort om met 22-27-32-37 zelf óók dam te halen (‘43.D28!’ +).

40...11-17 41.28x50 8-13 42.49-43 13-19 43.43-38 19-23

In het toernooibulletin stopt hier de notatie. Mogelijk overschreed Tsipes de bedenktijd. Maar hij kan het ook hebben opgegeven: na 44.40-34! (met de dreiging 45.50-45 +, die niet met 44*15-20 kan worden gepareerd wegens 45.50-33 +) is zwart sowieso kansloos.