TON SIJBRANDS, 28 december 1996

Jannes van der Wal op zijn best

In deze laatste rubriek van 1996 past het ons nogmaals stil te staan bij de carrière van Jannes van der Wal, de wereldkampioen van 1982 die in september van dit jaar op nog maar 39-jarige leeftijd overleed. Van der Wal behaalde zijn eerste nationale titel in 1981, toen hij in het in Assen gehouden NK-toernooi zowel Harm Wiersma - die dat najaar voor de derde maal wereldkampioen zou worden - als de toenmalige Nederlandse kampioen Rob Clerc op niet minder dan drie punten zette. 

Vooral de overwinning die Van der Wal in de rechtstreekse confrontatie met Clerc boekte (zie de rubriek van 28 september), droeg in sterke mate bij tot die triomf. Maar de partij die hij op de achtste speeldag van Johan Bastiaannet won, moet kwalitatief nog hoger worden aangeslagen. Van dit prachtige duel publiceerde de zwartspeler destijds een uitvoerige, liefst 13 pagina's tellende analyse in het tijdschrift Bolwerk (dat overigens al na twee nummers weer ter ziele zou gaan).

Onderstaande kanttekeningen zijn dan ook grotendeels gebaseerd op de talrijke varianten waarmee Van der Wal de lezers van zijn indrukwekkende epos bestookte.

Bastiaannet - Van der Wal
(NK 1981)
1.32-28 19-23 2.28x19 14x23 3.37-32 10-14 4.41-37 14-19 5.46-41 5-10 6.32-28 23x32 7.37x28 17-22 8.28x17 12x21 9.41-37 10-14 10.35-30

Pikant openingsspel van Bastiaannet: uitgerekend Van der Wal had, tezamen met diens toenmalige clubgenoot Hans Jansen, deze agressieve voortzetting in de tweede helft van de jaren zeventig sterk gepropageerd!

10...20-25 11.40-35 14-20 12.44-40 20-24 13.50-44 9-14(!) 14.38-32 4-10(!)

Het energieke zwarte (tegen)spel is erop gericht 33-29x28 met 19-23x23! te kunnen beantwoorden.

15.43-38 7-12 16.49-43 11-17 17.33-29 24x33 18.38x29 19-23!

Van der Wal neemt het centrum in bezit en zadelt wit en passant met een topzware rechter vleugel op. De komende fase staat geheel in het teken van wits streven de schijven van zijn rechter flank weer te activeren, maar Bastiaannet zal geen moment gelijk spel krijgen.

19.43-38 6-11 20.38-33 1-7!

Een mooie zet, gespeeld in de (terechte) veronderstelling dat zwart het gemakkelijk zonder de formatie 6/11/17 kan stellen. Eén van de grote voordelen van de tekstzet is dat zwart op 21.48-43 kan vervolgen met 21...21-27! 22.32x21 17x26, zonder te worden geplaagd door 23.31-27.

21.33-28 3-9 22.28x19 13x33 23.39x28 8-13 24.30-24 2-8 25.48-43 21-27! 26.32x21 17x26! 27.42-38 11-17! 28.44-39 17-22! 29.28x17 12x21 30.39-33 7-12 31.38-32 14-20! 32.43-38 20x29 33.33x24 10-14 34.34-30 25x34 35.40x29 14-20!

Stelt allerlei dreigingen tegen de voorpost op 24 aan de orde. Twee voorbeeldjes:
a) 36.32-28? 20-25! 37.38-33 25-30! 38.24-20 15x24 39.29x20 30-34 enz. met positionele winst;
b) 36.45-40? 18-22! 37.38-33(??) 12-18! met de niet te pareren dreiging 38...18-23 +.

36.29-23 20x29 37.23x34 18-22!

De sluimerende aanval tegen de vijandelijke linker vleugel komt tot volle wasdom. Plotseling blijkt wit onder loodzware druk te staan.

38.34-29 12-18 39.45-40 13-19 40.40-34 19-24!? 41.29x20 15x24

Zie diagram 1

Ook 40...19-23 kwam sterk in aanmerking. Van der Wal besloot echter tot 19-24x24 omdat hij verwachtte dat er zou volgen 42.47-42 18-23! 43.34-29 (gedwongen, want op 43.38-33? beslist de 4x4 ruil 43...22-28!, 44...23-29!, 45...24-30!, 46...21-27 en 47...26x30 enz.) 23x34 44.32-28 22x33 45.38x40. Het resterende 6x6 schijveneindspel is dan echter altijd gewonnen voor zwart. Ter illustratie: 45...8-13 46.42-38 13-18 47.40-34 9-14 en nu:
1) 48.38-32 18-22! 49.34-30 14-19! 50.30-25 21-27 51.32x21 16x27 52.35-30 24x35 53.25-20 19-24 54.20x29 35-40 55.29-24 40-44 56.24-20 44-50! en na het gedwongen 57.37-32 26x28 wint zwart door overmacht.
2) 48.38-33 18-23! 49.34-30 14-19 50.30-25 23-29 51.33-28 29-34 52.35-30 24x35 53.25-20 34-40! 54.20-15 40-44 55.15-10 44-50 56.10-5 50x6 57.5x32 35-40 enz. met - opnieuw - winst door overmacht. Maar Bastiaannet heeft nog een verrassende verdediging in petto:

42.38-33(!) 18-23! 43.33-29(!) 24x33 44.31-27 22x42 45.47x18

Op het voor de hand liggende 45...8-13? zou nu volgen 46.36-31!! 26x28 47.18-12 en wit ontsnapt met remise, ook na 47...13-18 48.12x32 21-27 49.32x21 16x27 50.34-29 enz.

45...21-27! 46.32x21 16x27 47.34-29?

Waarschijnlijk was het na 47.35-30! enz. remise geweest, reden waarom 40...19-24 enz. in zuiver analytische zin misschien niet zwarts sterkste zet was. Maar in de hevige tijdnood waarin beide spelers in deze fase van de partij verkeerden, was dit alles onmogelijk te voorzien.

47...27-32! 48.29-24 32-38 49.24-19 38-43 50.18-13 9x18 51.19-14 43-49!

De pointe van deze zet komt na 52.14-10? 49-32! 53.10-4* 32-27 54.4x31 26x37 55.36-31 37x26 56.35-30 26-31 enz. aan het licht: via 57.30-24 31-37 58.24-19 37-41! 59.19-14 41-46! 60.14-9 8-13 61.9x18 46-19 62.18-12 19-2 wint zwart precies op tempo!

52.14-9 18-22!

Zo dwingt zwart de afwikkeling naar een 4x2 eindspel af.

53.36-31 26x37 54.9-4 22-28?

Uitgerekend nu er weer in alle rust kan worden nagedacht, begaat Van der Wal een onnauwkeurigheid die de verdiende winst op losse schroeven zet. Zoals hij zèlf aangaf, kon zwart winnen met 54...49-27! 55.4-15 en nu het overigens niet zo gemakkelijk te vinden 55...27-43! enz.

55.4-10! 49-32

Zie diagram 2

56.10-19?

Maar wit profiteert niet optimaal. Correct was 56.10-14!!, waarna zwart - zoals Van der Wal overtuigend aantoont - niet meer had kunnen winnen. Ik geef slechts twee van de in totaal zeven(!) varianten uit de analyse in Bolwerk:
1) 56...28-33 57.14-3! 8-13 58.3-26! 37-41 59.26-42!! (maar niet meteen 59.26-31? wegens 59...41-47! en 60...32-14/10 +) 33-39 60.42-31! (nu pas) 13-19 61.31-37! (idem) 61...32-23 (want na 61...41-46 slaat wit tijdig rechtsaf, als u begrijpt wat ik bedoel) 62.37x46 en zwart heeft geen verweer tegen de remise-dreiging 35-30-24 =.
2) 56...8-13 57.14-25! 32-16 (de beste) 58.25-39! 28-32 59.35-30! 37-42 60.30-24! en nu een laatste splitsing: 2.1) 60...32-37 61.24-19!! 13x24 62.39-33 42-47 63.33x15 en het 3x1 eindspel is niet meer te winnen. In plaats van 61.24-19 echter nìet 61.39-22?? 42-48! enz., en evenmin 61.39-33? wegens 61...16-2!!, 62...37-42! en 63...13-19 +. 2.2) 60...42-48 61.39-33! 48-34 (want na 61...13-18 62.24-20 enz. is wit niet meer van tweede dam af te houden) 62.33-22! 34-18 63.22-33!! Er is nu een tamelijk uniek geval van tempodwang ontstaan. Hoewel er niets dreigt, kan zwart tòch niet winnen. Immers: om 64.24-19 = te blijven verhinderen, zal hij met zijn (tweede) dam op de diagonaal 45/1 moeten spelen, waarna wit met 64.33-22! en 65.22-33! enz. de zetten herhaalt. Een verbluffende ontknoping!

56...8-12 57.19-30 28-33!

Met de witte dam op 14 en 12 nog op 8 zou deze zet niet meer dan remise hebben opgeleverd (zie boven). Maar onder de gegeven omstandigheden hoeft Van der Wal de vijandelijke dam-manoeuvre 30-48-42-26-31-37 niet meer te vrezen: doordat zijn onderste schijf, die zoëven op 19 stond, inmiddels als het ware een veldje is opgeschoven, kan zwart zelfs kiezen tussen 62...32-28 63.37x46 39-43 64.35-30 43-48/49 enz. + of het nog simpeler 62...23-28 enz. Het slot van de partij spreekt min of meer voor zich.

58.30-25 37-42 59.25-3 37-42 60.3-9 18-23 61.35-30 42-47 62.30-24 47-36 63.9-3 23-28 64.24-19 32-41(!) 65.19-14 36-4 66.3-26 33-38 67.26-21 38-42 68.21-17 28-32

Wit geeft het op. Een ongekend inhoudrijke partij, die Van der Wals vaardigheden op de drie hoofd-onderdelen van het spel (opening, middenspel èn eindspel) op voortreffelijke wijze illustreert!

54. 09-03 (gedwongen) 08-13 55. 03-20 (gedwongen) 22-28 56. 35-30 (gedwongen) 37-41 57. 20-47 (gedwongen) 41-46 58. 30-24 (gedwongen) remise

Dank je wel Gerrit! 
In zijn ruim 13 pagina's lange analyse voor Jan Hontscharenko's blad Bolwerk (nr. 2, van mei 1981) schrijft Jannes bij 54.9-4: "Deze zet speelde mijn tegenstander nog voor het vallen van zijn vlag. Wat de gevolgen zijn van 54.9-3 is mij onbekend. Na de tekstzet moet zwart kiezen uit 49-27 en 22-28; waar ik twee zetten geleden nog geen zekerheid had omtrent het aantal zetten, durfde ik er nu op te vertrouwen dat het meer dan vijftig was en liet ik mijn vlag vallen." 

Bolwerk. jammer dat ik toen er geen abonnement op had genomen. Er zijn maar weinig mensen die het hebben

Herman Spanjer, Martin Dolfing of Jakob Pronk kunnen je vermoedelijk aan de contactgegevens van Jan Hontscharenko helpen. Die zal nog wel een paar exemplaren hebben liggen.  

Jannes: "Ik liet 30. ... 18-22 31. 38-32 21-27 32. 32x21 16x27 om positionele redenen achterwege. Mijn tegenstander gaf aan dat hij hier een kombinatieve weerlegging in petto had: 33. 33-28! 22x33 34. 31x22 33-39 35. 22-18! 39x19 36. 43-38 13x22 37. 37-31 26x37 38. 47-42 37x48 39. 40-34 48x30 40. 35x11 met kansen voor wit."

Jannes over 16.49-43: "Deze zet geeft zwart de kans zijn vleugel mooi met 11-17 en 6-11 op te bouwen. Als wit ??n zet eerder 16. 33-29 24x33 17. 38x29 had gespeeld en dan op 17... 19-23 met 18. 39-33 was gekomen, zou zwart daar niet goed tijd voor hebben gehad, want op 18...11-17(?) is 19.30-24! een vervelend antwoord. Wat in deze variant wel sterk in aanmerking komt voor zwart is 18... 23-28(!), wat wit verplicht te slaan met schijf 33; op 19. 32x23? haalt zwart immers dam met 12-17 20. 23x12 13-18 21. 12x23 21-27 22. 31x22 17x50."

Bedankt Hanco. Ik heb een bericht aan Herman Spanjer gestuurd.  

Ik heb contact gehad met Jan Hanco. Hij had nog maar een exemplaar. Begrijpelijk wil hij deze bewaren voor zichzelf . Ik heb hem gevraagd voor kopieen van de analyse van der wal tegen Bastiaannet . Heb jij  jij eventueel die mogelijk ook. De kosten worden natuurlijk vergoed

Hier is Jannes' analyse, Ad, veel plezier! 
https://imgur.com/a/UDCctpy
 

Hoi Hanco, Hier ben ik heel blij mee. dank je. Ad