Ton Sijbrands, 15 maart 1997

Ook Tsjizjov maakt foutje 

Woensdag kwam een einde aan de herkamp om het WK 1996 tussen Alexeï Tsjizjov en Rob Clerc. Nadat hij zich in de zes 'reguliere' partijen, die alle in remise eindigden, volstrekt gelijkwaardig had getoond aan zijn illustere tegenstander, verloor Clerc de eerste van de twee beslissingspartijen met versneld tempo. Ik formuleer het met opzet zó en niet anders, omdat je als buitenstaander eerder de indruk kreeg dat Clerc zichzelf de das omdeed dan dat Tsjizjov een werkelijk grootse prestatie verrichtte.

Des te verrassender was het dat Clerc in de tweede partij waarin de bedenktijd tot één uur per speler was teruggeschroefd, ijzersterk terugkwam. Maar in het gevorderde middenspel wist Tsjizjov de omsingeling van zijn centrum, die - bij mij tenminste - herinneringen aan de legendarische partij Verpoest - Roozenburg 1948 opriep, nog juist afdoende te pareren. De Russische grootmeester kwam met de schrik vrij en sleepte met die benauwde puntendeling zijn achtste wereldtitel in de wacht.

Hieronder een bespreking van de eerste beslissingspartij. Met betrekking tot het slot van dit belangrijke duel heb ik - als ik mij niet al te sterk vergis - enkele opmerkelijke ontdekkingen gedaan...

Clerc - Tsjizjov (1e partij tie-break WK 1996)
1.32-28 19-23 2.28x19 14x23 3.37-32 10-14 4.41-37 5-10 5.34-29 23x34 6.39x30 20-24 7.30x19 13x24 8.44-39 8-13 9.40-34 2-8 10.32-28 17-22 11.28x17 12x21 12.37-32 21-26 13.32-27 26x37 14.42x31 7-12 15.46-41 11-17 16.47-42 14-19 17.50-44 10-14 18.38-32 18-23 19.41-37 13-18 20.34-29 23x34 21.39x30 9-13 22.43-38 4-9 23.33-28 18-23 24.44-39 17-21 25.31-26 1-7 26.26x17 12x21 27.49-44 8-12

De volstrekte gelijkwaardigheid der posities wordt als het ware gesymboliseerd door het feit dat de stand momenteel volkomen symmetrisch is!

28.30-25 7-11 29.44-40 21-26

Opnieuw zijn de stellingen volmaakt identiek.

30.27-22

Deze zet, waarover Clerc - naar verluidt - liefst tien minuten nadacht, ziet er inderdaad beter uit dan het in de interland Nederland - USSR 1982 door Bastiaannet tegen Sjtsjogoljev gespeelde 30.39-34(?), dat via 30...13-18 31.37-31 26x37 32.42x31 12-17! in ernstig nadeel voor wit resulteerde.

30...11-17 31.22x11 16x7 32.36-31(?)

A tempo gespeeld om de zoëven verloren gegane (bedenk)tijd weer in te lopen. Maar 32.37-31(!) 26x37 33.42x31 annex 34.31-27 was veel beter geweest.

32...7-11(!) 33.31-27 13-18(!)

Wit kan zich nu niet goed op het strategische veld 27 handhaven, onder meer omdat zwart na 34.38-33? 9-13! 35.42-38(?) als eerste het wapen van de Coup Royal in stelling brengt: 35...24-29! enz. gevolgd door 38...26-31 en 39...31-36 met (gratis) doortocht naar dam. In de nu komende fase stelt Clerc zich wellicht passiever op dan nodig was, maar er is nog lang niets beslist.

34.37-31 26x37 35.42x31 12-17(!) 36.40-34 3-8 37.31-26 17-22 38.28x17 11x31 39.26x37 8-12 40.48-42 9-13 41.34-30 12-17 42.39-33 6-11 43.45-40 23-29!?

Voordat wit de kans krijgt 44.40-34 door te zetten, plaatst Tsjizjov een Ghestem-doorstoot die het bord in lichterlaaie zet.

44.37-31 18-23 45.31-27 13-18 46.42-37

Wit mocht zich niet op 46.33-28? 11-16 inlaten. Immers: 47.42-37? faalt dan op het Offer van Dussaut (47...16-21! 48.27x16 18-22 +), en het eindspel na 47.27-22 18x27 48.32x12 23x43 49.42-38* 43x32 ziet er troosteloos uit.
Een enkel voorbeeld: 50.12-8 29-33! 51.40-34 32-38! 52.34-29 (ook na 52.8-2 38-42/43 kan wit het opgeven) en nu het bij mijn weten originele wendinkje 52...14-20!! 53.25x23 15-20! 54.30x19 33x2 +.

46...17-22

Zie diagram 1

47.37-31?

Pas hierna staat wit analytisch verloren; het feit dat hem door zijn tegenstander nog een herkansing wordt geboden, doet aan die constatering niets af. Aangewezen was daarom de offervariant 47.27-21! 11-16 48.40-34! 29x40 49.35x44 24x35 50.44-39 16x27 51.32x21, waarna winst voor zwart niet goed te zien is.

47...11-17! 48.31-26 22x31 49.26x37 14-20?

Maar ook Tsjizjov doet het fout. Volgens mijn analyses had zwart de afwikkeling naar het eindspel moeten voorbereiden met 49...18-22! Na 50.37-31 is 50...14-20! enz. dan wèl gewonnen, en de wanhoopscombinatie 50.25-20 14x45 51.35-30 24x35 52.33x13 verliest eveneens kansloos na 52...35-40! 53.13-9/8 40-44 enz. enz.

50.25x14 19x10 51.30x28 18-22 52.33x24 22x31

Hiermee lijkt het pleit beslecht. Toch had Clerc zich in dit 4x4 eindspel nog kunnen redden...

53.32-27!

Inderdaad was 53.32-28? 31-37 54.28-23 ontoereikend geweest, al luistert het zelfs in dat geval bijzonder nauw. Men zie: 54...17-22! 55.35-30 37-42! (maar niet 55...37-41? wegens 56.40-35!! met de remise-dreiging 57.23-18! enz.) 56.23-19 10-14 57.19x10 15x4 58.24-19 42-47! en zwart wint doordat hij op 59.19-13 de combinatie 59...4-9!! en 60...47-36 + achter de hand heeft.

53...31x22 54.35-30??

Dit tempoverlies zal wit fataal worden. In plaats van de tekstzet was 54.40-34! 22-28 55.34-29! nog steeds remise geweest! Er had namelijk kunnen volgen: 1) 55...28-32 56.29-23 32-37 57.23-18! 17-22 (ook na 57...37-41/42 58.18-13 is winst door overmacht van de baan, bij voorbeeld 58...41/42-47 59.13-8 47x20 60.8-3 =) 58.18x27 37-42 59.27-22 42-48 60.22-17! 48-30 (60...48-26 levert niets op na 61.17-11 26-12 62.11-6 12-1 63.35-30 enz. =) 61.24-20 15x24 62.17-12 en wit ontsnapt met remise, daar hij 62...30-25 met 63.12-7! beantwoordt en 62...10-15 met 63.12-8! =. 2) 55...10-14 56.35-30 28-32 57.29-23 32-38 58.23-18! 17-22 (of 58...38-42 59.18-13 met remise, zowel na 59...42-47 60.13-8 47x20 61.8-3 17-22 62.30-24 = als na 59...42-48 60.13-8 47x20 61.24-20! 15x24 62.8-3 =) 59.18x27 38-43 60.27-22 43-49 61.22-17! 49-35 (merk op dat 61...14-19 62.24x13 49-35 evenmin wint na 63.13-9! enz.) 62.24-20! 14x34 63.17-11! met - opnieuw - remise!

54...22-28 55.40-34

Ook 55.40-35 10-14 56.30-25 verliest na 56...28-32 57.25-20 14x25 58.24-19 32-37 59.19-13 37-42 60.13-8/9 42-47(!) 61.8/9-3* 17-22 62.3-12 47-24 63.12-23 en nu onmiddellijk 63...25-30! (profiteert van de 'onhandige' opstelling van de witte dam) met een probleemloos afspel.

55...28-32!

Voorlopig moet zwart, voor het geval wit de wedren naar de damlijn inzet met 56.24-19 10-14 57.19x10 15x4 58.30-24 enz., tot elke prijs op veld 46 kunnen blijven promoveren.

56.34-29 32-38!

Maar nu 34 op 29 staat, is damhalen op de lange lijn niet langer noodzakelijk, daar zwart na 57.24-19(??) 10-14 58.19x10 15x4 59.29-23/24 over het schema 38-43-49-35! + zou beschikken.

57.29-23 38-43!

De enige zet die wint: op 57...38-42? was 58.23-19! = (58...10-14 59.19x10 15x4 60.24-19 enz.) gevolgd, en 57...10-14? 58.23-18! had via zetverwisseling een (remise-) stand uit het commentaar bij wits 54e zet op het bord gebracht.

58.23-18 17-22! 59.18x27 43-48

Of ook 59...43-49 60.27-22 gevolgd door bezetting van de diagonaal 26/3. Maar de tekstzet is natuurlijk wèl zo efficiënt. Wit geeft het op.

Van de tweede en laatste partij geef ik de notatie sec. Het kan haast niet anders of Clerc moet 'ergens' in het late middenspel een winnend plan hebben gemist.

Tsjizjov - Clerc (2e partij tie-break WK 1996)
1.32-28 17-22 2.28x17 12x21 3.31-27 21x32 4.37x28 7-12 5.41-37 16-21 6.46-41 1-7 7.33-29 19-23 8.28x19 13x33 9.39x28 14-19 10.44-39 10-14 11.50-44 5-10 12.37-32 9-13 13.39-33 4-9 14.44-39 20-24 15.41-37 11-17 16.34-29 21-27 17.29x20 15x24 18.32x21 17x26 19.38-32 7-11 20.42-38 11-17 21.40-34 17-22 22.28x17 12x21 23.34-29 6-11 24.29x20 14x25 25.49-44 9-14 26.44-40 19-24 27.47-42 11-16 28.40-34 3-9 29.33-28 14-19 30.34-30 25x34 31.39x30 2-7 32.43-39 7-12 33.39-33 21-27 34.32x21 26x17 35.37-32 16-21 36.45-40 18-22 37.40-34 13-18 38.42-37 9-13 39.34-29 10-15 40.29x20 15x24 41.48-43 21-26 42.37-31 26x37 43.32x41 22-27 44.41-37 17-22 45.28x17 12x21 46.43-39 18-23 47.37-31 23-29 48.31x22 21-27 49.22x31 29-34 50.31-26

En zonder 50...34x32 51.36-31 enz. = af te wachten, berustte Clerc in remise.