Ton Sijbrands, 8 maart 2008

Een traumatiserende gebeurtenis in Riga

Voordat we ons weer op de actualiteit richten, wil ik nog eenmaal teruggaan in de tijd, en wel naar wat voor velen een van de meest traumatiserende gebeurtenissen uit de damgeschiedenis moet zijn geweest: de gewelddadige dood van Andris Andreiko, de drievoudige wereldkampioen van de jaren 1968-1971.  

Niet dat ik over die gebeurtenis op zich iets nieuws te melden zou hebben. De theorieën namelijk die in Riga de ronde doen omtrent de ware toedracht van Andreiko’s dood, theorieën waarmee ik onlangs bij een door de VPRO geïnstigeerd bezoek aan Andreiko’s geboorteplaats geconfronteerd werd, lenen zich absoluut niet voor publicatie, althans níet zonder nadere onderbouwing.

Wel wil ik de vraag opwerpen hoe Andreiko’s damcarrière mogelijkerwijs zou zijn verlopen wanneer het hem vergund was geweest te blijven leven.

Op die – toegegeven: onmogelijke – vraag zijn meerdere antwoorden denkbaar. Enerzijds kan men moeilijk om de constatering heen dat de verloren WK-match van oktober 1973 Andreiko in een crisis stortte.

Zo speelde hij in 1973 een voor zijn doen bijzonder matig Sovjet-Russisch kampioenschap. En in de slotronde van de Challenge Mondial 1974 verloor Andreiko opzettelijk van Koeperman, wat de laatste indirect de (vacante) wereldtitel zou opleveren.

Anderzijds valt er veel te zeggen voor de stelling dat Andreiko die crisis voorjaar 1976 hoog en breed bezworen had. Zo had hij medio 1975 uitstekend gepresteerd in een militair toernooi. En in het Sovjet-Russisch kampioenschap van dat jaar was hij op de met Gantwarg en Mogiljanski gedeelde eerste plaats geëindigd.

Bovendien won hij in januari 1976 de daarop volgende barrage, waarmee Andreiko voor de achtste(!) maal in zijn loopbaan kampioen van de sterkste dam-natie ter wereld was geworden. Laten we bij dit alles vooral niet vergeten dat Andreiko op het moment van zijn dood nog maar 33(!!) was.

De veronderstelling lijkt dan ook gewettigd dat hij nog jarenlang een prominente rol in de strijd om de wereldtitel had kunnen spelen. Helaas heeft dat niet zo mogen zijn.

Onderstaande partij, de op één na laatste die van hem bewaard is gebleven, speelde Andreiko slechts enkele weken voor zijn dood in (alweer) het militair ploegenkampioenschap van de Sovjet-Unie. Daarin bezwijkt de Wit-Russische meester Swizinski, die ook bekendheid als problemist geniet, onder Andreiko’s verwoestende aanvalsspel.

Andreiko-Swizinski
USSR 1976
1.33-29 17-21 2.32-28 20-25 3.39-33 21-26 4.37-32 26x37 5.42x31 16-21 6.44-39 21-26 7.47-42 26x37 8.42x31 11-17 9.50-44(!) 17-21 10.31-26 12-17 11.41-37 17-22 12.26x17 22x11 13.46-41 7-12 14.36-31 11-17 15.48-42 6-11 16.31-27 11-16 17.29-23 18x29 18.33x24 19x30 19.35x24 17-21 20.38-33 21-26 21.42-38 14-19 22.34-30 25x34 23.39x30 10-14 24.44-39 12-18 25.49-44 5-10 26.40-35 14-20?

(beter 26...18-23)

27.45-40 20x29 28.33x24 10-14 29.40-34! 1-6 30.39-33 2-7 31.43-39 8-12 32.44-40 7-11 33.34-29!

Zie diagram 1

De arme Swizinski wordt volkomen overspeeld. Toch zal het nog spannend worden:

33...11-17 34.27-21 16x27 35.32x21 14-20 36.30-25 19x30 37.25x14 9x20 38.35x24 4-9 39.28-23?

Onnauwkeurig. Na bijvoorbeeld 41-36-31-27! had wit ruimschoots gewonnen.

39...9-14! 40.33-28 6-11! 41.21-16

Zie diagram 2

41...14-19?

Inderdaad had 41...13-19? en 42...26-31 eveneens verloren. Maar Swizinski kon verrassend remise maken met 41...17-21!!, bijvoorbeeld 42.16x27 13-19!! gevolgd door 43...11-17!, 44...12-18, 45...3-8, 46...20-25 en de achtklapper(!) 47...15x35 =.

42.23x25 18-23 43.16x9 23x45 44.9-4 45-50 45.29-23! 17-21

Ondanks zijn geringe materiële achterstand is zwart kansloos. Hij moest rekening houden met 46.24-20! enz., en 45...50-45(?) faalde op 46.37-31!! en 47.25x14 +.

46.23-19! 50-6

Dit versnelt het einde. Maar ook na 46...50-45 47.37-32(!) 45-1 48.41-37(!) 1-45 49.32-28! enz. had Swizinski het nooit meer gered.

47.4-27!! 21x32 48.37x28 6x20 49.25x14

Zwart geeft het op.

41. ... 17-21 42. 16x27 13-19 43. 24x22 11-17 44. 22x11 12-18 45. 23x12 03-08 46. 12x03 20-25 47. 03x20 15x35