25. ... 08-13 26. 33-29 24x33 27. 38x29 19-24 28. 29x20 15x24 29. 43-38 30-35 30. 34-29 24x33 31. 38x29 35-40 32. 44x35 25-30 33. 35x24 13-19 34. 24x13 09x47 Een wending uit het boek: Oom Jan leert zijn neefje dammen van Albert Loon, Ben Springer en Tjalling Goedemoed.

Ton Sijbrands, 1 september 2012, 0:00 :

Er zullen vanochtend vast niet veel dammers wakker zijn geworden in het vreugdevolle besef dat er dit weekeinde iets te vieren valt. Zelf zou ik er ook geen seconde aan hebben gedacht wanneer ik niet voor de rubriek van 21 april, waarin op Roel Boomstra's zege in het nationale titeltoernooi werd teruggeblikt, had opgezocht hoe oud de zes wereldkampioenen die Nederland tot dusver heeft voortgebracht precies waren op het moment dat zij de mondiale troon bestegen.

Toch hebben we met een jubileum te maken: zondag is het exact een eeuw geleden dat Herman Hoogland als eerste Nederlander de wereldtitel veroverde!

Herman Hoogland (1891-1955) kwam op 2 september 1912 als verrassende winnaar tevoorschijn uit het in Rotterdam gehouden WK-toernooi. In die dubbelrondige tienkamp scoorde Hoogland 25 punten uit 18 partijen. Dat was precies voldoende om zijn belangrijkste rivaal Jack de Haas één punt vóór te blijven en Alfred Molimard en Isidore Weiss - de onttroonde wereldkampioen - op een achterstand van twee punten te zetten.

Nu ligt het natuurlijk voor de hand een partij uit het WK 1912 te laten zien, maar dat doe ik níet. De amusementswaarde van die partijen is dermate gering dat ik er vermoedelijk niemand een plezier mee zou doen. Veel liever leg ik u het historische duel voor dat Hoogland een jaar later in het NK van De Haas won. Tenslotte was dát de partij waarmee Hoogland, meer nog dan met zijn eenmalige wereldtitel, zijn plaats in de damliteratuur zou veiligstellen. Maar nog los van het grote theoretische belang is dit op afstand de beste en mooiste partij die Hoogland de damwereld heeft nagelaten.

Hoogland-De Haas
NK 1913

1.33-28 18-23 2.39-33 12-18 3.44-39 7-12 4.31-27 20-24 5.37-31 14-20 6.41-37 10-14 7.34-29!? 23x34 8.40x29!? 17-22 9.28x17 12x21 10.27-22!?

(Hoogland introduceert de Hoogland-aanval!)

10...18x27 11.31x22 21-26 12.32-28 1-7 13.45-40 20-25 14.29x20 15x24 15.40-34 24-30 16.35x24 19x30 17.37-31

(gaat in dezelfde energieke stijl verder)

17...26x37 18.42x31 7-12 19.46-41 5-10 20.41-37 10-15 21.47-42 14-20 22.38-32 20-24 23.42-38 12-17 24.49-44 13-19 25.48-42 9-13 26.33-29! 24x33 27.38x29 19-24 28.29x20 15x24 29.43-38 30-35 30.34-29! 24x33 31.38x29 17-21 32.31-27* 8-12 33.39-34 12-17?!

(dit vergt erg veel van de zwarte stand)

34.42-38 3-9 35.29-23! 9-14 36.38-33! 14-20 37.36-31!!

(hartverwarmend aanvalsspel dat zowaar aan Roozenburg doet denken!)

Diagram

37...13-19 38.23x14 20x9 39.31-26?

Maar hiermee begeeft Hoogland zich helaas op een dwaalspoor. Zonder zich om 39...21-26 te bekommeren, had hij 39.33-29! moeten doen in een poging de strategische velden 24 en 23 te veroveren. Zwart wordt dan ofwel positioneel, ofwel tactisch overspeeld. Twee voorbeeldjes slechts:
1) 39...9-13 40.29-24! 4-9/10 41.31-26! (nu pas) 41...9/10-14 42.37-31! (verhindert 42...14-19 door 43.22-18! +) 42...2-8 43.22-18!! gevolgd door 44.32-28!!, 45.44-40 en 46.50x10 +.
2) 39...2-8 40.22-18! (het nauwkeurigst) 40...4-10 41.18-13!! 9x18* 42.29-24! (een ongekend chique offerwending) 42...8-13 43.44-39! 10-14 44.24-20! 21-26 45.20x9 13x4 46.28-22 17x28 47.32x12 11-17 48.12x21 26x17 49.31-26 met ruime winst na 37-32-28 enz.

39...9-14 40.37-31 14-19 41.22-18 2-7 42.33-29 4-9 43.50-45?

Hoewel de winst in analytische zin verkeken was, had wit beter 43.27-22! (43...19-23??) of zelfs 43.29-23!? kunnen doen. In dit laatste geval faalt 43...35-40? 44.23x3 40x49 op 45.28-23! 7-12 46.18x7 11x2 en nu de fraaie combinatie 47.34-30!, 48.27-22!! en 49.31-27 +.

43...17-22! 44.26x17 22x24 45.27-22! 24-30! 46.44-39 19-23! 47.18x29 9-13 48.32-27 13-19?

Maar nu verliest zwart alsnog. Na 48...35-40! (zonder vrees voor 49.39-33 enz., noch voor 49.29-23 40x18 50.17-12 13-19! 51.22x35 7x18 =) was hij buiten gevaar geweest.

49.29-24! 19-23 50.24-20! 25x14 51.34x25 16-21 52.17x26 23-29 53.39-34 29x40 54.45x34 7-12 55.27-21 11-17 56.22x11 6x17 57.31-27 14-19 58.34-29! 19-24 59.29x20

Het 5x3-eindspel is uiteraard niet spannend meer. Toch zou De Haas pas capituleren nadat Hoogland er op de 72ste zet een 4x1 (!) van had gemaakt.

Gespeeld 15 november 1913